Sjeldan har vel «den fjerde veggen» – den usynlege barrieren mellom scene og publikum – blitt broten ned på ein meir effektiv, humoristisk og ubehageleg måte enn i «Dette fortjener du», som hadde urpremiere på Torshovteatret i helga. Fleire gonger undervegs i stykket vender skodespelar Seda Witt seg mot publikum med nærgåande spørsmål om privatøkonomi og etikk. Det kjennest forfriskande.
På eit tidspunkt må publikum plassere seg sjølve i anten arbeidarklassen, middelklassen, øvre middelklasse eller overklassen. Ikkje overraskande retta det store fleirtalet på urpremieren opp handa og vedkjente seg som middelklasse eller øvre middelklasse. Men kvar enkelt tilskodar blei i høgste grad deltakar ved også å måtte svare på kor mykje ein har i årsløn, ganske så konkret – som over 600.000, 700.000, eller 800.000 i året. Somme blei rett og slett spurte direkte om kva dei tente, om dei meinte at dei fortente løna si og om dei kunne tenke seg å avstå frå ein million kroner dersom det kunne løfte lønsnivået til spesifikke samfunnsgrupper.
Stykket har djup tematikk på lette steg, er herleg skrive, med strålande skodespel og spenstig regi.
— Alf Kjetil Walgermo
---
Teater
Dette fortjener du
Torshovteatret
Regi: Even Torgan
Dramatikarar: Even Torgar, Fanny Vaager og Markus Neby
Med: Kjersti Tveterås, Trine Wiggen, Seda Witt, Birgitte Larsen, Deniz Kaya og Sjur Vatne Brean
2 timar inkludert pause
Blir spela til 24. april
---
Meir invaderande enn sex
I Noreg, der spørsmål om privatøkonomi for mange synest å vere meir invaderande enn spørsmål om sex, er dette eit herleg frekt teatergrep. I tillegg kjem den interaktive samhandlinga med publikum i tillegg til at skodespelarane frå starten har plassert seg på stolar ute i salen. Dynamikken mellom «ekte» publikummarar og skodespelarar blir dermed svært effektiv og gjer «Dette fortjener du» til ei intens, spennande og litt farleg oppleving.
Even Torgan, som har skrive stykket saman med Markus Neby og Fanny Vaager, fortener skryt for regimetoden sin, der dialog med publikum og improteater blandar seg med den dramatiske teksten. Skodespelarane har sjølve bidratt aktivt inn mot stykket. Noko publikum også blir nøydde til å gjere. Innimellom sit vi, iallfall gjorde eg det, med hjartet i halsen. Samtidig er heile salen i same båt, så vi blir eit slags fellesskap, ei terapigruppe, som deler info og refleksjonar rundt klassespørsmål og etiske vurderingar. Dramatikarane sjølve gjekk heller ikkje fri. Iallfall sat nemnte Markus Neby på bakarste benk og måtte svare på dei same spørsmåla som oss andre.
Å leie ein kjæraste
Alt dette kjem i tillegg til det som utgjer hovudhistoria i teaterstykket, forteljinga om den snart førti år gamle musikkterapeuten Mette som enno ikkje har funne seg nokon å elske. Situasjonen hennar viser seg etter kvart å ha samband med oppveksten og forholdet til mora, som no er blitt dement. Kjersti Tveterås (Mette) og Trine Wiggen (mora) briljerer i desse rollene, som dei spelar med komisk snert, sår smerte og truverd smurd i ubehag. Mette, som eigentleg er forelska i pleiaren mora har fått på sjukeheimen (Deniz Kaya), har så lite sjølvtryggleik at ho går til eit drygt skritt: Ho leiger seg ein kjæraste gjennom tenesta «Rent a boyfriend» for å skaffe seg erfaringar med fysisk nærleik. Det er ellevilt, morosamt og uendeleg trist.
Sjur Vatne Brean spelar den ukrainske flyktningen som har komme til Noreg og begynte å jobbe i det smålugubre eskortefirmaet. Frå i starten å vere svært opptatt av skeivskapen i relasjonen mellom dei, og om jobben hans i det heile kjennest grei for han, dreier handlinga seg så drygt langt at Mette endar med å trykke han fullstendig ned i søla. Sjeldan har vel «white privilege»-problematikken blitt spelt ut like kontant på ei norsk teaterscene.
Den sirkulære scena er også kvit og privilegert. Scenografien er enkel og stilrein. Det er forsiktig bruk av krok frå taket. Elles lite fiksfakseri. Vekta ligg på menneska, og relasjonane mellom dei, mellom oss.
Utfordrar og underheld
Scenerommet er i praksis heile teatersalen. Ikkje minst har Birgitte Larsen ei herleg rolle som ein valdsdømt fange som kommenterer frå sidelinja i terapigruppa i fengselet, gruppa som også publikum blir ein del av. Blandinga av skrivne replikkar og improvisasjon er også her i første klasse.
Apropos fengsel er det sjeldan eg lar meg fengsle like sterkt som av Dette fortjener du på Torshovteatret. Dette er rett og slett briljant teater. Eg skal ikkje bruke ordspelet om at du fortener å sjå nettopp dette stykket, men du bør sjølvsagt gå og sjå det om du har høve til det. Ikkje fordi du fortener det, men fordi du mest truleg har behov for å bli utfordra på ein del spørsmål som svir litt for dei fleste som har råd til å gå på ei teaterframsyning som denne.
Dette fortjener du er teater som både utfordrar og underheld. Stykket har djup tematikk på lette steg, er herleg skrive, med strålande skodespel og spenstig regi. Både humor og vågemot. Definitiv tommel opp, med andre ord. Eg blir ikkje forbausa om stykket er ein heit kandidat til fleire Hedda-nominasjonar.
