Teikneseriar basert på bibelsk stoff finst det mykje av. Eg hugsar framleis dei små bøkene eg las som barn, serien «Bibelen i tegneserier», gitt ut på Logos forlag på midten av 1970-talet. I seks band med fargerike cover og svartkvite teikneseriestriper blei eg dregen med gjennom bibelhistoria, frå 1. Mosebok til Johannes’ openberring. Det var eit fint supplement til å lese sjølve bibelteksten, som eg brukte mykje tid på allereie frå sjuårsalderen.
Seinare er det komme ut ei rekke andre teikneserievariantar av Bibelen, både av enkeltbøker – som den kjente amerikanske undergrunnsteiknaren Robert Crumbs Genesis – og av heile Skrifta. Ikkje minst finst det ei rekke ulike teikneseriebiblar for barn, både for den yngste aldersgruppa og for litt større barn, der den relativt nye Actionbibelen er eit godt døme på det sistnemnte.
Det skal derfor litt til å direkte overraske med nye utgivingar. Den danske Valhall-skaparen Peter Madsen klarte det med Menneskesønnen i 1995, som kom ut på norsk ein del år seinare. I denne teikneserieromanen fortalte Madsen historie om Jesus frå Nasaret gjennom auga til læresveinen Peter, ein av dei tolv i Jesu næraste krins.
---
Teikneserieroman
Kristian Leth og Peter Snejbjerg (ill.)
Maria fra Magdala
112 sider, Verbum 2025
---
Maria Magdalenas blikk
No er danskane på ferde igjen, og denne gongen er det Kristian Leth og Peter Snejbjerg som fortel historia om Jesus sett med blikket til ei av dei som følgde han tett. Leth og Snejbjerg har vald seg ei kvinne, noko dei skal ha ros for: Maria fra Magdala er ein teikneserieroman om Maria Magdalena og hennar oppleving av Jesus.
Overraskande kan likevel ikkje grepet kallast. Maria Magdalena har i populærkulturen vore eit mykje brukt prisme for å tolke Jesus frå Nasaret. Ofte har desse tolkingane bore preg av spekulasjonar det ikkje finst rom for i bibelteksten, som at Maria Magdalena var Jesu hemmelege elskar. Dette finn vi spor av i så vidt ulike kulturuttrykk som Dan Browns bok Da Vinci-koden, musikalen Jesus Christ Superstar og Martin Scorseses film Jesu siste fristelse – og ein rekke andre stader.
Den populærkulturelle forteljinga om Maria Magdalena er ofte prega av forestellinga om at ho var ein tidlegare prostituert, eller ein person med omfattande seksuelle synder. Sex er sjølvsagt nærliggande for dei fleste av oss å tenke på i tide og utide, men har ikkje i første omgang noko med Maria Magdalenas forhold til Jesus å gjere – heller ikkje med livet hennar før ho møtte mannen frå Nasaret. På dette punktet er Maria fra Magdala førebiletleg bibelnær. Som bibelteksten viser oss, er ho ikkje ei prostituert, men ei sjuk kvinne som Jesus lækjar: Han driv sju vonde ånder ut av henne.
Åndetrøbbel
Spørsmålet om vonde ånder skaper likevel eit nytt og krevjande terreng for ei moderne framstilling av bibelhistoriene, som endåtil rettar seg mot ungdom. I teikneserieromanen dukkar dei vonde åndene opp i rutene fleire stader og gir forteljinga eit urovekkande tilsnitt. Her vil det nok vere ulike meiningar om Leths og Snejbjergs forteljarval. Forfattarane kan på den eine sida rosast for å skrive seg tydeleg opp mot bibelteksten, samtidig som dei kan kritiserast for å male ut den demoniske åndeverda med brei pensel – også på framsida av boka. Det finst elles rom i teksten for å tolke demonane som stemmer i hovudet, noko som peikar fram mot moderne psykiatri.
Eg skal ikkje bruke meir plass på åndene i denne samanhengen, for dette er trass alt ikkje det viktigaste aspektet verken i teikneserieromanen eller i Maria Magdalenas forteljing ifølgje dei bibelske evangelia. I Bibelen er det sentrale poenget at det var Maria som først møtte den oppstadne Kristus på 1. påskedags morgon. Dette er oppsiktsvekkande, ettersom kvinner ikkje hadde status som pålitelege vitne i antikken. Maria Magdalena får like fullt oppdraget, av Jesus sjølv, med å fortelje dei mannlege læresveinane hans kva som hadde skjedd, at han hadde stått opp frå dei døde. Maria kan derfor kallast det første vitnet, eller apostel for apostlane, om ein vil.
Maria fra Magdala er ei stødig og svært lesbar teikneserieforteljing
Diktar fritt om familie
Før vi kjem så langt i Leths og Snejbjergs forteljing får vi ei blanding av Marias fiktive familiehistorie og eit konsentrat av Jesu forkynning og mirakelgjerningar. Kva gjeld det sistnemnte blir Maria litt for ofte ei «flue på veggen», utan å spele ei sjølvstendig eller viktig rolle i hendingane som utspelar seg. Dette kunne vore løyst annleis, i og med at forfattarane tillét seg å dikte fritt rundt det Maria opplever saman med den fiktive bror sin, Yosi.
I første omgang er broren svært støttande til Maria, motsett av faren, som ikkje eingong innser at den ureine dottera hans er blitt frisk. Dei forlét heimen sin og følgjer Jesus, før Yosi bli skuffa når han forstår at Jesus – som han kallar for Messias – ikkje har planar om å drive okkupantmakta, romarane, ut av landet. Dette er i god pakt med den politiske og religiøse situasjonen på Jesu tid, der folk gjekk og venta på ein utfriar, og der fleire falske profetar meinte å vere den aktuelle frelsaren.
Apropos det, legg Leth og Snejbjerg inn eit grep i starten av forteljinga som fungerer ualminneleg godt. Her må eg åtvare om ein liten spoiler: Forfattarane lar nemleg Maria møte ein av desse falske profetane, mens lesaren – iallfall gjorde eg det – først trur at det er Jesus ho møter. Effekten er sterk når den «heilage» mannen avviser Maria som urein og syndig, ikkje verdig til ein plass i Guds rike. Kontrasten til Jesu nådefulle bodskap set kristendommen i relieff og gjer nåden endå tydelegare for oss.
Sober stil med neddempa fargar
Snejbjerg, som har teikna forteljinga, er ingen kven som helst i teikneseriesamanheng, men derimot ein kjent dansk seriekunstnar som blant anna har teikna for DC Comics, det store amerikanske teikneserieselskapet som blant anna står bak superheltar som Superman, Batman og Wonder Woman. Stilen hans i Maria fra Magdala er rein og sober, med neddempa fargepalett og vektlegging av auge og ansiktsuttrykk. Resultatet er ein teikneserieroman som er både lett og behageleg å lese, og som samtidig gjer tilstrekkeleg emosjonelt inntrykk.
Eg er ikkje fullt så begeistra over boka som eg moglegvis hadde håpt å vere. Eg irriterer meg også over enkelte detaljar, som at Maria omfamnar Jesus og sit tett samanslynga med han utanfor grava – der Bibelen fortel at ho ikkje fekk røre han fordi han enno ikkje hadde drege opp til himmelen. Likevel skal det seiast at Maria fra Magdala er ei stødig og svært lesbar teikneserieforteljing. Somme stader lukkast også Leth og Snejbjerg med å gi nye uttrykk for sentrale moment i den kristne trua, som når Jesus forkynner for folket på denne måten: «Alle dere som har trådt feil i livet, som har gått dere vill og rotet til alt. Vit at det aldri er for sent å vende tilbake til Gud.»
Totalt sett bikkar derfor boka riktig veg. Eg trur mange vil ha glede av å lese forteljinga om Jesus som teikneserieroman og med Maria Magdalenas blikk.
