– Kvifor må eg lære dette?
Om du har barn i skolealder heime ved kjøkkenbordet, er eg temmeleg sikker på du har høyrt eit liknande sitat. Heime hos oss, der vi har barn i barneskolen, i ungdomsskolen, og på vidaregåande, blir det stadig ytra. Og aller mest når det kjem til faget norsk.
No verker det som kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) kjem med eit svar.
Vår felles kultur
– I den tida vi er inne i, er det viktigare nokre gongar at vi får fram kva som er vår felles kulturarv og våre røter, seier ho i intervjuet med Vårt Land.
Eller som det står i regjeringas nye program:
«Styrke læringen om vår felles historie, kulturarv og tradisjonar for å gi felles referansar og forsterke skolen som fellesarena i Norge».
Kort sagt: Kunnskapsministeren vil ta grep om kva som er pensum på skolen i den norske skolen.
– Forma er ikkje endeleg landa enno, men det jobbens med ei rettleiing, ein anbefaling – ja, ein slags felles kanon knytt til skolen. Om litteratur, historiske hendingar og songar, heldt ho fram.
Kvifor treng vi det?
Pensum blir til kanon
Det er eigentleg altfor lite debatt om kva som er pensum i norske skolar. Når vi snakkar om skole og utdanning, snakkar vi stort sett om kor dårlege/gode lærarane er, eller kor dårleg/godt motiverte elevane er. Dei siste åra har vi også begynt å snakke om skjerm. Og når det blir vår, hender det vi snakkar om russen.
Dei få gongane vi har nærma oss ein debatt om pensum, har det fort enda opp med å handle om kva som skal stå i ein litterær kanon. Og debattar om kanon blir fort veldig politiserte, slik den vart da regjeringa i Danmark lanserte sin kulturkanon i 2005. Eller dei blir møtt med eit gjesp, som da Høgre forsøkte seg i 2017.
Kva skal til for at noko liknande ikkje også skjer denne gongen?
Det er eigentleg altfor lite debatt om kva som er pensum i norske skolar
Skal vere kjedeleg
Når barna mine klagar over at pensum er kjedeleg, er eg eigentleg heilt einig med dei. Men pensum skal ikkje vere spennande for elevane. Om vi hamnar der, har noko veldig merkeleg skjedd.
Pensum er litt som det vi puttar i sekken når vi skal ut på ein lang tur. Eller sagt på ein annan måte, pensum er noko vi alle er einige om at barna og ungdommen vår skal ta med seg vidare i livet.
Forstå meg rett: Pensum er det som ligg til grunn, det er alt elevane skal gjennom. Derfor er pensum viktig.
Men vi må ikkje sjå oss blinde på kva «rett» pensum kan utrette i skolen. Det er framleis lærarane og skolane som organiserer og gjennomfører skolekvardagen. Og å gå på skolen, er like mykje å lære seg å møte opp, å arbeide strukturelt, å samarbeide med folk rundt deg – alt dette som vi eigentleg aldri blir ferdig utlært i.
Kari Nessa Nordtun veit dette. Ho verker godt oppdatert på kva det er som rører seg blant elevar og lærarar her til lands. Det er heilt andre grunnar til at kunnskapsministeren no kastar seg over pensum.
Kva skjer den dagen alle skal ha ei sterk meining om alt elevane skal lese?
Trusselen mot skolane
I motsetning til USA har vi enno ikkje hatt forsøk her til lands på å politisere skolen. Vi fekk noko som likna på det rett før jul, da skolesjefen i Arendal ville kaste boka Genderqueer ut av skolebiblioteka. Men det var nok meir eit lite gjennomtenkt enkelttilfelle enn eit ledd i ein storstilt plan. Og kva som skal stå i skolebiblioteka, er uansett ikkje det same som å diskutere pensum.
Likevel var saka eit varsel om kva som kan komme. For kva skjer den dagen alle skal ha ei sterk meining om alt elevane skal lese? Kva skjer i tilfelle der skolar blir utsett for press og læraren får beskjed frå foreldre om at det dei underviser i ikkje passar for barna deira?
Eit kraftig politisk signal
Når kunnskapsministeren no ønskjer å forme eit tydelegare pensum i skolen, er det eit kraftig politisk signal frå Nessa Nordtun om at ho ikkje har tenkt å vente på neste gong ein slik sak dukkar opp i skolen.
Til Vårt Land sa kunnskapsministeren beint fram at arbeidet ho no er i gong med, vil gjere det enklare for lærarane å ta val som dei i dag er usikre for å ta:
– Dei treng at vi kan inspirere – og peike veg. Og det er viktig at det ikkje er berøringsangst i undervisninga.
Eit godt svar
Når vi før har diskutert kva som skal vere pensum og kva som skal stå i kanon, har diskusjonen handla om kva det er som skal representere det norske. Denne gongen handlar det om noko heilt anna. No skal pensum, og ein mogleg kanon, hjelpe oss til å stå sterkare i kampen mot særinteresser.
Eller som kunnskapsministeren sjølv seier det:
– Populistiske og høgreekstreme krefter skal ikkje få raljere med eller få ta eigarskap til vår kulturarv og våre tradisjonar. Dei tilhøyrer fellesskapet og skal vere inkluderande, ikkje ekskluderande.
Det er eit godt svar på kvifor våre barn og unge lærer det dei lærer på skolen.
