Høgrepopulismens pratmakar

Joe Rogan driv verdas største podkast med 14,5 millionar lyttarar på Spotify. Gjestelista er mektig imponerande. Mark Zuckerberg, Donald Trump, Elon Musk og Mel Gibson har vore blant gjestene sidan januar. I tillegg til vårt eigen Magnus Carlsen.

I haust kan Joe Rogan ha medverka til at fleire unge menn gjekk og røysta på Donald Trump i presidentvalet. Og nettopp menn er dominerande både på gjestelista og blant lyttarane.

Rogan hevdar han slår i begge retningar politisk. Men det er ingen tvil om at han står Trump nær på mange område. Alt i november i fjor gjekk han til angrep på Volodymyr Zelenskyj. Sist veke då komikaren Mark Kosta vitja podkasten, bad Rogan om slutt på kranglinga mellom Canada og USA. Men la spøkefullt til at Grønland absolutt kunne vore interessant for USA å kjøpe.

Kjem ein nærmare maktmenneske med å la dei snakke fritt?

Lett å kritisere formatet

Tradisjonelle medium i USA er ikkje i nærleiken av å ha like mange følgjarar som Rogan.

Eg møter denne arenaen med ein solid dose skepsis, utvikla etter over 20 år i mediebransjen. Som nyheitsredaktør reagerer eg både på lengda, innhaldet og faktasjekken. Innhaldet er for lite fokusert, burde vore stykka opp og – grunnleggjande – gjestene burde fått motstand når dei serverer tvilsame påstandar.

Men uansett kva ein norsk redaktør måtte meine, har Rogan funne ei vinnaroppskrift.

Meir enn raljering

– Kor lenge har vi halde på nå? spør Meta-sjef Mark Zuckerberg. – Det nærmar seg tre timar, svarer Rogan.

Zuckerberg gjesta Rogan same veka som Trump vart innsett som president. Etter valsigeren til Trump har han snudd kappa etter vinden. Som grunnleggjar av Meta, selskapet som eig Facebook, What’s app og Instagram, er han ein av verdas rikaste personar.

Å få tre timar med Zuckerberg er oppsiktsvekkjande i seg sjølv.

Ein styrtrik opportunist møter ein podkastvert som ikkje har problem med at gjestene spreier usanningar. Men raljeringa mot politiske motstandarar er ikkje det som driv praten framover.

Dei to kjem raskt inn på eit favorittema. Zuckerberg fortel om korleis Joe Bidens rådgjevarar ringde og bad han stengje for innhald som var problematisk for bekjempelsen av Covid, men også politisk vanskeleg for Demokratane. Historia er også omtalt av BBC.

Dei to nølte ikkje med å kalle det statleg sensur. Eg tenkte at resten av episoden ville handle om det, korleis styresmaktene sensurerer det frie ord. Det ville vore ei meiningsytring eg har høyrt mange gonger før, og såleis lite interessant. Mitt utgangspunkt er at ytringsrommet er breiare enn nokon gong.

Men praten gjekk vidare.

Jiu-Jitsu og jakthistorier

Dei var innom profesjonell bryting, ein sport som samlar millionar av amerikanarar rundt TV-apparatet, før dei brukte lang tid på jiu-jitsu. Som aktiv amatørutøvar hadde Zuckerberg ganske mykje å bidra med her. Lyttarane får vite om kva for trening som fungerer best og kor viktig det er med ein sterk nakke for å unngå skade.

Meta-sjefen fall imidlertid gjennom då han ikkje kunne svare på kven som hadde produsert familien sin nye båt. Han berre understreka at den var «ganske liten». Så var dei innom jakt, der Zuckerberg fortalde om ville svin som hadde tatt seg inn på ranchen hans på øya Kauai ved Hawaii. Vil du lese meir om Zuckerbergs ranch, kan ein artikkel i Wired gi utfyllande og kritisk informasjon.

I episoden fortalde også Zuckerberg om korleis han meinte Apple går langt over streken ved å gjere andre sine produkt vanskeleg tilgjengelege på iPhone. Utan at Apple får komme til sin versjon.

Pratepodkastane bryt både med algoritmane bak sosiale medier og den redigerte journalistikken

Den digitale demokratiseringa av ordskiftet

Kva er så appellen til denne type podkastar? Eg trur det ligg i eit ynskje om å delta i ein uredigert samtale.

Den samtalen du alltid har ført på busstoppen eller i lunsjen på jobb, var tidlegare avgrensa til personane rundt deg. Skulle du som vanleg borgar nå ut til fleire, måtte du som regel skrive lesarinnlegg i avisa eller delta på eit møte. Då internett kom, vart det mogleg for alle å få ut sine meiningar, ufiltrert av redaktørar. Det var ei storstilt demokratisering av ordskiftet.

Men algoritmane bak dagens sosiale medier bryr seg ikkje om skilnaden på sanning og løgn. Dei premierer berre dei mest polariserande uttrykka. Det som tidlegare var små historier meint for ein avgrensa venekrins på Facebook, er nå blitt varer meint for å stele vår merksemd for annonsekroner.

På den måten bryt pratepodkastane både med algoritmane bak sosiale medier og den redigerte journalistikken.

Kjem ikkje nærare den offentlege samtalen

Men kjem ein nærmare maktmenneske med å la dei snakke fritt? Eller skaper ein heller ein illusjon om å komme nærare maktmenneske?

Det er ingenting i vegen for å skape slike illusjonar som folk ynskjer å lytte til. Det er heilt naturleg. Både bøker og filmar gjer dette. Du kjem heller ikkje nødvendigvis nærare deltaking i den offentlege samtalen gjennom taler og pamflettar, sjølv om det er ein illusjon som politikaren vil skape.

Eg synest det er underhaldande å høyre Zuckerberg prate om jakt og trening. Det har litt den same verdien som når Lars Monsen tar med seg ein kjendis på tur. Det er eit frirom i det offentlege rommet. Forskjellen er at Monsen ikkje kan la turkameraten servere personangrep på personar som ikkje får svare for seg. Dei kan derimot prate om deira forhold til naturen, og korleis fange fisk på vidda i nordavind.

Feig macho-posering?

Journalistikk og offentleg samtale krev meir enn illusjonen. Det gjer sjølvsagt også demokratiet. Vi treng gode historier og gjerne illusjonar. Men når vi skal byggje samfunn, krev det meir.

Dersom Joe Rogan hadde intervjua Zuckerberg som journalist, ville podkasten vore sterkt kritikkverdig. Ei stor unnlatingssynd i episoden er at Meta-sjefen ikkje får eit einaste spørsmål om motivet for å omfamne Trump. Det er lett å vere samd med New York Times sin meldar Zeinep Tufekci, som omtalte episoden som feig macho-posering.

Fleire har påpeika at det er eit demokratisk problem at unge menn samlar seg rundt ubalanserte podkastar der mektige gjester kan servere usanningar utan motstand. Det er nok grunn til uro, men samstundes vitnar frykta om manglande sjølvtillit i media. Dessverre har media i USA vore i krise lenge før Trump og pratepodkastane gjorde sitt inntog.

USA har kanskje den rikaste mediehistoria i verda, og New York Times er eit journalistisk flaggskip i dag. Men det er også medium som akselererer polariseringa i landet. Kanskje er det mest alvorlege massedøden av lokalaviser som følgje av den digitale omstillinga.

Dersom redaktørstyrte medium ikkje når unge, er det ingen tvil om at demokratiet er i fare. Det som blir vår oppgåve i media blir å lære unge opp i kva som er forskjellen på journalistikk og den uredigerte samtalen. Får vi ikkje det til, er vi ille ute. Det er lenge sidan sosiale medium sende millionar av unge inn i lukka fora og kaninhol. Podkastane skjer i det minste i det opne.