Dersom ein følger norske kommentatorar i sosiale medium, har ein dei siste vekene ikkje kunna unngå å få med seg videoklipp av Bernie Sanders på talarstolen.
Den uavhengige senatoren frå Vermont trekk store publikum til folkemøter over heile landet om dagen, under overskrifta «Fight oligarchy» – «bekjemp oligarkiet». Sanders meiner at USA under Donald Trump i realiteten er eit fåmannsvelde, der milliardærar kan diktere politikk i bytte mot pengegåver og uttrykk for lojalitet til presidenten. Dei mange tusen som møter opp og står i kø for å høyre Sanders tale tyder på at mange vil gje han rett i det.
Leiting etter leiarskap
Det demokratiske partiet er ute på ei ørkenvandring. Trass i at Donald Trump har dominert politiske nyhende i eit tiår, har dei ikkje funne ut korleis dei skal møte han.
Riktignok vann Joe Biden valet i 2020, men det spørst om han hadde det om ikkje valet endte opp med å bli ei folkeavrøysting om Trump si korona-handtering.
Det er lett å peike på strukturelle årsakar til at Donald Trump vann att i 2024. Sittande regjeringar gjer det dårleg om dagen, det blés ein konservativ vind gjennom både ungdomskulla og mange minoritetsgrupper, og ein del av verdipolitikken i det offentlege rom har bevega seg for langt for mange i fleirtalet.
Like fullt er det grunn til å spørje seg om problemet først og fremst handler om at demokratane ikkje forstår at folk har mista tålmodet med den politiske eliten. Folket er sinte. Og dei har stadig meir å vere sinte på.
Trass i at Donald Trump har dominert politiske nyhende i eit tiår, har ikkje demokratane funne ut korleis dei skal møte han
Trass i at Donald Trump har dominert politiske nyhende i eit tiår, har dei ikkje funne ut korleis dei skal møte han.
Stusseleg opposisjon
Etter at Donald Trump vart innsett som president i slutten av januar, har ting skjedd i rekordfart. Mange tusen menneske har mista jobben i offentleg forvaltning, mangfoldige millionar av dollar i utbetalingar på mange politiske felt er stoppa opp, og mange opplever at ytringsfridomen kjem under press:
Mahmoud Khalil, ein palestinsk studentaktivist, er fengsla og vil truleg bli sendt ut av landet, trass i at han har permanent opphaldsløyve. Bakgrunnen skal vere at han er Hamas-sympatisør, ei skildring Khalil sin gravide ektefelle og fleire andre tilbakeviser, men som heller ikkje i seg sjølv skulle kunne utgjere grunnlag for utvising av landet.
I førre veka inngjekk advokatfirmaet Paul, Weiss ein avtale med Det kvite huset om at dei ville donere arbeidstimar til ein verdi av 40 millionar dollar til saker som Trump-administrasjonen er opptekne av, i bytte mot at presidenten trekk tilbake ein ordre som avslutter kontrakter med staten for alle selskap som gjer forretningar med Paul, Weiss. Ordren var den siste i ei rekke slike tiltak retta mot advokatar som har representert Trump sine motpartar eller på andre måtar gått mot Trump. Presidentordren ville truleg ikkje overlevd ei rettsleg prøving, men Paul, Weiss var ikkje villige til å risikere å ende opp i eit permanent uvennskap med styresmaktene og valte altså å inngå ein avtale.
Det er altså nok av ting å ta av – men då Donald Trump kom til Kongressen i starten av mars for å legge fram sine politiske prioriteringar i ein tale, valte demokratane å vise si motstand gjennom fargekoordinerte antrekk og auksjonsskilt med slagord på. Biletet av politikarane med dei små skilta sine vil nok bli ståande lenge som symbol på den impotente opposisjonen.
Sinna-politikk
Bernie Sanders treff godt på den politiske augneblinken i USA. Eller, kanskje er det rettare å seie at den politiske augneblinken no treff Sanders, som har vore folkevalt i over førti år og vore presidentkandidat to gonger. Sanders er nemleg den politikaren som gjennom fleire år på best måte har kanalisert sinnet på den grasrota, uavhengig av hans politiske ståstad.
Sanders seier det han meiner, og lét seg ikkje nevneverdig begrense av kutyme og høfleg framferd. Han har eit anstrøk av «gretten gubbe» over seg, men har i mange år klart å begeistre både unge og eldre. Gjennom sine presidentkampanjer har han blitt eit kjent fjes over heile USA – og no er han den mest tydelege røysta i opposisjonen.
83 år gamle Sanders er ingen aktuell presidentkandidat i 2028
Kan Bernie redde verda?
Heilt sidan 2020 har Sanders' innhald i sosiale medier fått enorm spreiing. I ei verd der vala står mellom eit stadig meir outrert republikansk parti og demokratar som ikkje riktig finn fotfeste, klarer Sanders betre enn mange andre å oppnå kontakt med folket. Han presenterer sakleg og betimeleg kritikk av makthavarane.
Det norske kommentariatet – og folket – har i mange år vore opent begeistra for Sanders, kanskje mest fordi politikken hans minner meir om den kjente heimlege enn mange andre amerikanske politikarar sin, og hans kritikk av det amerikanske systemet minner om vår kritikk. Men i lutter beundring for Sanders er det ingen som er villige til å gå steget vidare for å finne ut kva hans popularitet nett no kan bety for amerikansk politikk i framtida.
83 år gamle Sanders er, som mange av dei andre sentrale spelarane i amerikansk politikk, svært gammal og ingen aktuell presidentkandidat i 2028. Det er heller ikkje åpenbart at hans støtteerklæring vil utgjere ein forskjell for ein annan, yngre kandidat. Ikkje minst, den store elefanten i rommet: Alle målingar tilseier at fleirtalet av amerikanske veljarar er langt meir politisk moderate enn Sanders.
Truleg viser dei store folkemengdene som no oppsøker Bernie Sanders' møter mest av alt at på utrygt hav søker folk til ei hamn ein kjenner frå før. Sjølv om det ikkje er ei hamn for framtida.
