Bruken av skjermar i kyrkjehusa aukar landet rundt. Vakre veggar vert tildekte av tekstar og bilete, og skjermane vert gjerne plasserte på dei stadene framme på østveggane der ein tidlegare har hatt salmetavler på høgde med preikestolane. Heldigvis har eg til no ikkje sett alterbilete tildekt eller alterskulpturar nytta som stativ for lerret. Ikkje for det, det førekjem meg at eg har vore borti motoriserte prosjektorlerret, som under bruk dekkjer koropninga og det vesle som fins av symbolbruk i kyrkjehuset, for så å bli køyrt opp att etter at salmen er ferdig sunge.
Skjønar ikkje kyrkjeleiinga at det er sjølvaste religiøsiteten; dialogen og relasjonen til Gud Fader som ved desse «nyvinningane» står på spel? Fokuset vert flytta frå altar og preikestol og anna religiøs symbolikk som eit kyrkjehus er fylt av, og over til lysande og uvakre lysfelt på veggane.
Gje med salmeboka tilbake
Eg vil ha salmeboka i hendene når eg er i kyrkja. Ein gong eg var i ei kyrkje her på Fosen i Trøndelag, vart eg bryskt avvist ved inngangsdøra då eg ba om bok: «Vi brukar ikkje salmeboka her i kyrkja». Men eg visste kvar bokhylla var plassert, så eg gjekk og tok den raude boka som kyrkjelyden få år tidlegare hadde brukt store kommunale midlar på å kjøpa inn.
Den fysiske salmeboka byggjer opp trua og let meg falda hendene rundt henne. Det gjer ikkje ein skjerm. Salmeboka fortel historie og gjev meg kontakt med tradisjonar. Salmeboka let meg lesa tekstar og poesi og gjer det mogeleg for meg å syngja inni meg og ho let meg be dei trykte bønene bakerst i salmeboka når anna uvesentleg skjer søndag i timen mellom klokka 11 og 12. Salmeboka let meg halda fast i tankene som ein avsunge salme skapar. Og ho let meg bla for å førebu meg på neste salme.
Den fysiske salmeboka byggjer opp trua og let meg falda hendene rundt henne. Det gjer ikkje ein skjerm
På skjermen er salmen tapt. Han kjem aldri att. Skjermen jagar meg vidare. Eg bestemmer ikkje mitt eige tempo. Eg får ingen tid til refleksjon. Den jamne pulsen vert til atrieflimmer.
Eg vil ha liturgiheftet i hendene. For når tekst og notar skin mot meg frå den digitale veggen, kjenner eg på ein flyktig og kunstig avstand. Det vert som ein konsertsal eller som eit foreldremøte i eit klasserom. Det manglar berre gruppearbeidet. Ein mister kontakten med gudstenesteleiaren. Blikket mitt er høgt oppe på veggen, mens presten vert ståande i anonymitet og skugge framom alteret – om han eller ho ikkje heller vandrar att og fram på golvet som på eit «Live at the Apollo». Slikt vert det ikkje gudstilbeding av.
Merkeleg ikonografi
Parallelt med skjermbruken har det utvikla seg ein merkeleg ikonografi – om eg kan kalle det det – i Den norske kyrkja. Sjølv om kyrkja i Noreg knapt har hatt eit medvite forhold til bilete med religiøse motiv eller til skulpturar og ikonar, så har folk alltid hatt respekt for desse og ein har brukt bilete m.v. for å skape religiøse rom om ein ikkje var i kyrkjerommet. Ja, ein kunne tenkja seg at bileta bygger opp under bøna og at dei pedagogisk kunne lette tilgangen til det guddommelege, til dømes i heimen.
Slik det er no ser ein ikkje forskjell på kyrkjerommet og ein ungdomshybel
Det nye som er introdusert med skjermane og videokanonane er bilete av dåpsbarna og av presten, kanskje også av andre som deltek i gudstenesta, som biskopen. Det er berre fantasien som set grenser: Dåpsbarnet i vogga heime. På konfirmasjonssøndagen kan ein vise konfirmantane under bøna for den einskilde konfirmant – kanskje «live» til og med. Bilete av kaffekanna og kakene når kyrkjelyden vert invitere til kykjekaffien. Og vippsnummeret, sjølvsagt.
Om nokon skal avbildast og visast på kyrkjeveggen, så er det Kristus, Maria, apostlane og andre bibelske personar. Skal det vera kyrkjehus og ikkje foredragssal, er det biletet av Kristus som skal teiknas og visast fram. Det er det biletet som bygger opp trua i kyrkjelyden. Til det treng vi ikkje skjermane. For han er allereie i kyrkja på ein vegg, i eit glasmåleri og i bodskapen som vert forkynt.
Ting å tenkja gjennom
Eg trur nok at skjermutviklinga har så stor kraft i seg at ho diverre ikkje let seg stoppe. Men desse tre poenga må tenkjast gjennom:
- Skjermane må ha god innramming og falle naturleg inn i kyrkjearkitekturen – her er det mykje som vantar. Slik det er no ser ein ikkje forskjell på kyrkjerommet og ein ungdomshybel.
- Kunst og bilete som er i kyrkja frå før må ikkje dekkast til, heller ikkje korpartiet.
- Det må leggjast slik til rette slik at den som ynskjer bok og liturgihefte, får det. Og det utan å verta uglesett.