«Det er så mange som sit åleine utan nokon å snakke med, men om me finn kvarandre, kan me i alle fall ha det hyggelegare saman.» Ho som seier dette til meg, har levd fire gonger så lenge som meg og er fire gonger så takksam.
Valentinsdagen – kjærleikens dag, og som alle andre hyggelege merkedagar kor ein legg vekt på felleskap – er ein dag då dei som er åleine kjenner ekstra på einsemda.
I Storsalen kyrkjelyd i Oslo er det ikkje slik denne kvelden. Her er det fest. Treretters middag. Levande lys, levande musikk og snart eit levande dansegolv. Over 100 friviljuge har stått på for å stelle i stand den årlege Kjærleiksfesten.
Dei som gjester oss i Storsalen denne kvelden er menneske som ikkje akkurat har full kalender med sosiale tilstellingar. Nokre slit med økonomien, nokre med rus og mange slit med berre å vere åleine i eit samfunn der relasjonar er ferskvare og fellesskap kjem utan bindingstid.
Ho eg pratar med heile kvelden, er fargerik og smilande. Ho ler høgt og spøker – men når ho set seg attende i stolen, blir blikket hennar fjernare. Ho er eit bilete på titusenar som kjenner einsemda tettast på kroppen.»
Kyrkja på sitt beste
I Noreg er einsemda så stor at ho har fått sitt eige politiske parti. Til hausten, både før og etter valet, inviterer Ensomhetspartiet til førestillinga «Folkemøter» i Kulturkyrkja Jakob. I Vårt Land 24. mars blir det stilt spørsmål rundt at kyrkjerommet blir brukt til eit politisk arrangement.
Partileiar og komikar Else Kåss Furuseth vel å ha det i kyrkja fordi ho meiner kyrkja på sitt beste representerer rausheit. På Kjærleiksfesten stod friviljuge på i timevis for å lage ein kjempefest. Kyrkja på sitt beste.
«Ensomheten tar livet fra oss, mens vi fremdeles er i live», skriv Venke Knutson i boka La oss prate sammen. Ho fortel at 70 til 100 menneske kvart år blir gravlagde utan ein einaste pårørande til stades. Berre dei som får betalt for det, stiller opp. Gravferda må ha vore utruleg einsam, berre overgått av einsemda som framleis fantes då dei var i live.
Ein stol. Eit bord. Ein tallerken. Frukost. Lunsj. Middag. Åleine. Kvar einaste dag, utan noko å dele kvardagen sine små gledar med. Kvar helg. Kvar jul. For nokon er det er livet på sitt verste.
Med statistikken og hendene i fanget
Det blir sagt at det å vere einsam er farlegare enn å røyke 15 sigarettar i løpet av ein dag. Viljen til å gjere noko med dette er langt mindre enn den besluttsomheten som fantes då Dagfinn Høybråten innførte røykelova. Folk lo. Dei sa det var hysterisk, unødvendig og ei moralistisk tvangstrøye. No er det ingen som saknar røyken i barane, restaurantane og togstasjonane.
Og no er det heller ikkje sigarettrøyken som heng som tordenbygar over barar og restaurantar, som tek livet av oss, men den snikande einsemda.
Ho legg seg som ei tåke over heimane. Kryp inn i lesesalar, felleskjøkken og studentbyar. Sju av ti studentar kjenner henne godt. I studietida, som skal vere ei tid for venskap og nye opplevingar, kan den næraste studievenen stavast EINSEMD. Det er samfunnet vårt på sitt verste.
Politikarane ser på tala, nikkar alvorleg, men i møte med dette enorme problemet blir dei sittande med både statistikken og hendene i fanget. I skuggen av dei etablerte partia skil Ensomhetspartiet seg ut, med berre éin sak på agendaen: å kjempe mot einsemda. Dei har inga erfaring, men dei har noko viktigare: vilje til å gjere noko.
På same måte som berre ljoset kan fjerne mørkeret, kan berre fellesskapet fjerne einsemda
Når Furuseth no ynskjer å bruke kyrkjerommet for å sette denne saken på agendaen, er det ikkje problematisk. Kyrkja må forsøke å vere ei kjelde til forandringskraft i eit samfunn som slit. Furuseth gir Kyrkja ei påminning om kallet sitt: å møte menneske slik Meisteren gjorde. Og eg kjenner ingen som utrydda einsemd slik som han.
Ansvar for å forme samfunnet
Det er lett å lene seg på staten for alle løysingar – og samstundes gløyme at vi sjølve har eit ansvar for å forme det samfunnet vi vil leve i. Under pandemien stengte vi ned landet og snudde kvardagen på hovudet for å verne om folkehelsa, men einsemda – som spreier seg som ein sosial epidemi – kan ikkje stansast med vedtak åleine.
På same måte som berre ljoset kan fjerne mørkeret, kan berre fellesskapet fjerne einsemda.
Fellesskap – det å vere ein del av noko – det er det me lengtar etter, stort sett alle saman. Det å bli sett, lytta til og tatt på alvor er noko av det som gir livet meining. Det er ei motgift mot einsemda. I møte med blytunge tall i statistikken over einsemd er det lett å miste motet, men eg trur me kan skape denne motgifta. På kjærleiksfest i Storsalen fekk eg oppleve at me har det i oss.
Kvar søndag seier me på gudsteneste, «Hele Oslo er invitert til bords». Det er invitasjonen eg sjølv fekk til å vere med i eit fellesskap, då eg flytta til Oslo for åtte månader sidan. Samstundes løfter det ein visjon om at faktisk heile Oslo, inkludert dei som vanlegvis ikkje blir invitert, skal bli invitert til bords. Kanskje også mitt bord.