– Eg har hatt det veldig dårleg økonomisk i det siste, og då ender det med at eg et av matlageret. Då må eg byggje det opp igjen når økonomien er litt betre, seier Anniina Sveiby til Vårt Land.
Tilrådinga frå myndigheitene er at ein skal klare seg ei veke heime utan hjelp. Likevel har berre to av ti nordmenn beredskapslager til å klare seg fleire dagar heime ved ei eventuell krise. Under halvparten har beredskapslager for ei heil veke, viser ei undersøking frå januar.
Samtidig slit mange nordmenn med økonomien, og dyrtida har ikkje blitt betre, ifølgje nye undersøkingar frå SIFO. I januar var det til dømes eit kraftig hopp i matvareprisane – som hadde stige med heile fem prosent sidan same tid i fjor.
Har ikkje råd til dei dyre tinga
Anniina Sveiby fortel at ho ofte handlar matvarer billig i Sverige for å leggje i matlageret heime. Men, ho saknar ting som kostar meir – som DAB-radio, reingjeringsartiklar, vassdunkar og andre ting som står på beredskapslista frå staten.
Sveiby bur i Sandefjord og er åleinemor med to barn.
– Det er reint på grunn av økonomi at eg ikkje har skaffa det. Desse tinga står på innkjøpslista, og eg skal kjøpe det om eg får høve, seier ho.
Sveiby etterlyser løysingar for folk som slit med økonomien.
– Det hadde vore fint om kommunane hadde noko liknande «bua» (stad ein kan låne sportsutstyr gratis, red. anm) der ein kan gå og hente ting om noko skulle skje, seier ho.
SV: – Dette er eit problem
– For menneske som ikkje har råd til å møte råda om beredskapslager frå staten, må det openbert finnast løysingar, seier Andreas Sjalg Unneland, justispolitisk talsperson i SV, til Vårt Land.
Med krig i Ukraina og i Midtausten, og eit Trump-styrt USA som distanserer seg frå Europa, er mange no bekymra.
Både koronapandemien og Russlands invasjon av Ukraina, for snart tre år sidan, har vore med å gjere eigenberedskap til eit svært aktuelt tema.
Men for dei som knapt får det til å gå rundt økonomisk, som ikkje har noko til overs på slutten av månaden, kan eit beredskapslager bli vanskeleg å få til.
– Dette er eit problem. Og me har mellom anna problematisert at menneske som bur i tronge leilegheiter heller ikkje nødvendigvis har plass til beredskapslager, så me må finne kollektive løysingar i sameige og burettslag. For menneske som ikkje har råd til å møte råda om beredskapslager frå staten, må det openbert finnast løysingar, seier Unneland i SV i ein e-post til Vårt Land.
Eksempel: Åleinemor med to barn
Ei åleinemor med to barn under ti år har ifølgje SIFO sitt referansebudsjett eit totalforbruk på 21.411 kroner i månaden.
Vårt Land har rekna ut omtrentleg kva eit beredskapslager som skal vere i ei veke kostar for ein slik familie. Tala er basert på prisnivå hos ei daglegvarekjede, og dessutan kva familien ifølgje referansebudsjettet brukar på mat i løpet av ei veke.
Om ein reknar mat, hushaldningsartiklar og sanitetsprodukt kjem prislappen på rundt 2.000 kroner for denne eksempelfamilien, som er litt under det familien brukar på mat ei vanleg veke.
Men, prisen kan bli langt høgare.
Dersom ein legg til ting som hovudlykt, DAB-radio, kokeapparat, førstehjelpsutstyr og legemiddel, soveposar og kontantar – flyr tusenlappane fort.
Ferdige pakkar til fleire tusen kroner
Nokre aktørar tilbyr fiks ferdige beredskapspakkar, men dei kostar. Ei pakke for tre personar, som varer i 72 timar, kostar nesten 4.000 kroner – og det er utan mat.
– Me har merka ei auke i salet sidan beredskapsveka i fjor. Folk har fått veldig auga opp for slike ferdige pakkar. Men, ein rettar seg etter forskjellige grupper, me rettar oss mot dei som ikkje har tid til å gå rundt og leite etter dei beste tilboda, og som ønskjer ein ferdig samansett pakke, fortel Silja Ekeløf i Noregs Beredskap, ein annan aktør som sel beredskapspakkar.
NAV: Må vurdere om stønad skal inn
– Burde ein hatt ordningar for folk som ikkje har råd til beredskapslager?
Spørsmålet går til avdelingsdirektør i Nav, Jan Erik Grundtjernlien, som svarar at Nav-kontoret ikkje etter deira vurdering er pliktig til å dekkje utgifter til eit beredskapslager.
«Men Nav-kontoret må, som vanlig, gjøre konkrete og individuelle vurderinger i hver enkelt sak. Dette innebærer at de må vurdere om stønad til beredskapslager bør innvilges. Hvis noen søker Nav-kontoret om økonomisk stønad til et beredskapslager, minner vi om viktigheten av å gi råd og veiledning om hvordan planlegge innkjøp, både for hverdagen, men også hvordan klare å sette av penger til å byggje opp et beredskapslager over tid», skriv han i ein e-post til Vårt Land.
DSB: – Målet er at flest mogleg skal førebu seg
Direktoratet for samfunnstryggleik og beredskap (DSB) har sendt alle husstandar eigenberedskapsråd.
– Er det realistisk at alle skal få til eit beredskapslager?
– Me tilrår at flest mogleg er førebudd på å klare seg sjølv i ei veke. Stadig fleire er opptekne av dette, og stadig fleire styrkjer sinn eigenberedskap, seier Tore Kamfjord, utgreiingsleiar i DSB, i ein e-post til Vårt Land.
I DBSs ferske befolkningsundersøking svarar 84 prosent at dei støttar råda om eigenberedskap, og delen av befolkninga som seier at dei lagrar drikkevatn har auka frå 21 prosent i 2017 til nesten 50 prosent i 2024.
Kamfjord trur likevel ikkje det er realistisk at heile befolkninga fullt ut skal følgje eigenberedskapsråda, men at deira mål er at flest mogleg skal førebu seg så godt dei kan.
– Burde ein hatt ordningar for dette for dei som eventuelt ikkje har råd?
– Me har full forståing for at økonomi kan vere ein avgrensande faktor, seier Kamfjord.
Han meiner det er betre å nøye seg med eigenberedskap for eit par-tre dagar i staden for å gi opp fordi beredskap for ei veke verkar uoppnåeleg.
---
Dette bør du ha i beredskapslageret:
- Reint drikkevatn lagra i kanner/flasker (20 l per pers)
- Mat som toler lagring i romtemperatur, og mat og vann til eventuelle kjæledyr.
- Grill, kokeapparat eller stormkjøkken.
- Varme klede, pledd, dyner og soveposar.
- Fyrstikker og stearinlys.
- Ved om du har vedovn eller peis. Alternativt gass- eller parafinomn som er meint for innandørs bruk. Avtale om overnatting om du du ikkje har alternativ oppvarming.
- Lommelykter eller hovudlykter som går på batteri, sveiv eller solceller. DAB-radio som går på batteri, sveiv eller solceller.
- Jodtablettar (gjeld barn og vaksne under 40 år, gravide og ammande), og dessutan andre legemiddel og førstehjelpsutstyr.
- Hygieneartiklar som våtserviettar, handsprit, bleier, dopapir og menstruasjonsprodukt.
- Batteri og lada batteribank.
- Litt kontantar og fleire betalingskort, og ei liste på papir med viktige telefonnummer (t.d. nødnummer, legevakt, veterinær, familie, venner og naboar).
Kjelde: DSB
---
