Sola står høgt på himmelen og lyser opp dei fargerike sjøhusa på Kvitsøy i Rogaland ein sommardag i 1950-åra. Måsane seglar roleg på himmelen medan bygdefolket er på veg mot vågen.
Innover mot havet kjem eit lite skip med høgtalarar. Lyden av salmesong spreier seg utover båtane, nausta og folket. Blant dei er den vesle Gudrun Holgersen Undal på ti år.
Det er ikkje stort som hender her, så denne dagen er eit høgdepunkt.
– Folk gjekk mann av huse omtrent, så det var ganske fullt då Betelskipet kom.
Gudrun smiler når ho skildrar stemninga på øya då det flytande bedehuset la til.
– Det var stort, det var jo det.
No er ikkje Gudrun lenger ei ung jente, ho er blitt 79 år, og Betelskipet er ikkje lenger den møtestaden det ein gong var.
Men eldsjelene håpar at historia ikkje endå er slutt.
For kystens folk
Ei svak sjølukt og ein klar himmel heng over den vesle grenda Vik i Øygarden, utanfor Bergen. I det fjerne kan ein høyre motorsager og sauer, rett ved kan ein høyre små bølgeskvulp.
I sjøen dannar det seg eit ruglete spegelbilete av ein kvit båt. På den står det «Betelskipet» med store, blå bokstavar.
– Me kan vel sitta oss ved mannskapet sitt bord, smiler Kåre Undal (80), medan han ventar på kona Gudrun Undal (81) som styrer med noko i byssa, kjøkkenet på båten.
Dei er begge komfortable og godt kjende om bord på Betelskipet Elieser 6.
I vindaugskarmen ved sida av han står ein kross og eit lite flagg med logoen til Den Indre Sjømannsmisjon, organisasjonen som eig båten.
– Målet har vore å få flest mogleg med på vegen. Det er det som har vore målet og framleis er målet, seier Kåre.
Gudrun nikkar og legg til at dei ville nå befolkninga på kysten, der det elles ikkje var bedehus og kristen aktivitet.
Ei lang misjonshistorie
Sola reflekterer i sjøen og lyser opp detaljar inne i skipet.
«Velkommen til Guds båt» står brodert over inngangen til salongen. På veggane heng bibelord og Jesus fleire stader.
I 145 år har Indre Sjømannsmisjon jobba for å spreie evangeliet til fiskarar og folk langs kysten. I starten hadde organisasjonen fiskarheimar rundtomkring i landet, men desse sto naturlegvis fast. Det gjorde ikkje fisken, den flytta seg. Fiskarane følgjer fisken. Og misjonsorganisasjonen måtte vere der fiskarane var.
I 1903 kjøpte dei difor det første Betelskipet; Elieser 1. På denne måten kunne dei vere der fiskarane var, heile tida. Og dei kunne reise til stader der det ikkje var bedehus, eller fiskarheim.
– Det var gjerne berre den eine gongen i året det var eit kristent møte, då Betelskipet kom.
Gudrun fortel at det ikkje er mange år sidan dei høyrde om at dette framleis var tilfelle på fleire av dei nordlegaste øyene i Noreg. Då var båten framleis i drift, og besøkte desse stadene.
– Men no har det vore dårleg dei siste åra grunna økonomien, legg Kåre til.
– I fjor var jo siste året med full aktivitet. I nord og.
---
Betelskipet
- Den Indre Sjømannsmisjon har sidan 1903 benytta seg av Elieser-skip for å spreie evangeliumet til fiskarar og kystfolk
- Havets folk, Herrens folk er mottoet til Den Indre Sjømannsmisjon
- I år fyller organisasjonen 145 år
- Har hatt til saman 6 Elieser-skip
- Dei siste åra har dei slitt økonomisk og skal i år avgjere kva dei skal gjere med Elieser 6
- Dei har nyleg fått eit tilbod om å dele Betel, den Danske Sjømisjon sitt skip.
---
Går i underskot kvart møte
Kåre kjenner båten inn og ut. Han har jobba med båt heile livet og vore frivillig på Elieser sidan 90-talet.
– Vi ser jo at slik som situasjonen er i dag, så er det ikkje midlar til å drive.
Eit alvor fyller rommet.
– Han er stor veit du, legg Gudrun til.
– Ja, så skal du ha mannskap, seier Kåre.
– Betalande folk, supplerer Gudrun.
Dei sit tett saman ved mannskapet sitt bord og held hender medan dei forklarar.
– Og på eit møte, eit gjennomsnittleg møte, ligg inntekta på cirka 3.000 kroner. Og å halde eit møte, kostar over 20.000.
Kåre er tydeleg når han seier at det ikkje går i lengda. Men dei er begge glade i skipet og håpar det vil finnast ei løysing.
– Gåvene står stille
– Ein kan ikkje berre sjå på kor mykje ein brenn for noko, ein må sjå på kva ein kan drive fornuftig. Det krev to skift, åtte personar som driv det, slik situasjonen er
Pål Vigmostad er landsstyreleiar for Den Indre Sjømannsmisjon og med i Elieserkomitéen. Han forklarar at det er mange krav til å drive ein så stor båt.
– Dette har gått med underskot heilt sidan det vart kjøpt og så har det vorte finansiert ved sal av bygg.
Når båten er i full drift har dei utgifter på sju til åtte millionar kroner. Inntektene er på tre til fire millionar, fortel han.
– Eg meiner det er eit enkelt reknestykke.
Salet av Oslo Sjømannskyrkje i 2014 sletta all gjeld, men no er det ikkje meir pengar att frå det salet. Vigmostad peikar også på andre faktorar som spelar inn og fortel at for 10–20 år sidan var besøkstala på Elieser høgare.
– Det var fleire skipsreiarar og fiskarar som gav større gåver tidlegare.
– Eg trur det var ein skipsreiar som gav all diesel i mange år, så det ville dekka nærmare ein million i dagens pengar.
No tapar dei pengar på kvart møte dei held.
– Myndigheitskrava vert strengare, dieselen vert dyrare, lønningane høgare og gåvene står stille.
Har husa mange fiskarar
Lufta i Elieser 5 er tett og klam. Året er 1968 og det er klart for møte på Betelskipet i Kristiansund.
Det er trangt i benkeradane og stemmene til humørfylte fiskarar fyller rommet. Skipet ligg plassert midt mellom fleire titals fiskebåtar som er på sildefiske.
Inne på Betelskipet får dei kome og høyre Guds ord i varmen. Mykje har endra seg sidan den tid, men ikkje alt.
– Når vi kjem, får folk komme om bord og lade telefonar, og så får dei kjøpt middag og så er det ofte eit vitnemøte eller ei lita bønestund framme i salongen, medan dei andre et bak.
Kåre peikar på talarstolen som står midt i rommet med ein stor kross på seg, når han fortel om korleis drifta har sett ut
– Nokre overnattar om bord, men det er ikkje så mange. Men nokon synst det er trasig å sove i sjarken, når dei kan komme her og dusje og vaske klede, legg han til.
For innbyggjarane på Vik er skipet eit vanleg syn. Her ligg den gratis fleire månadar i året, men lysa er for det meste sløkte.
– Trur de at det er ei framtid for Betelskipet?
– Det er jo det vi håpar, men med denne båten her så er det veldig vanskeleg å drive slik vi har gjort, fortel Kåre.
Ekstraordinært landsmøte
I år skal dei ha eit ekstraordinært landsmøte for å finne ut kva dei skal gjere med skipet.
– Trur du de vil selje den?
Pål Vigmostad er stille ein augeblink.
– Det veit eg ikkje, for det er mykje kjensler involvert.
Dei har hatt saka oppe dei to siste åra, i fjor var det to stemmer overvekt som gjorde at dei ikkje kvitta seg med båten, fortel han.
– Eg trur klart at det har betydd mykje, det har ei over 100 års historie.
Han fortel at mange har blitt kristne på Elieser oppigjennom, men at han ikkje trur verdien har vore den same dei siste åra, med avgrensa drift.
– Eg syns det er veldig vanskeleg å forhalde seg til, for eg opplever at folk ikkje reknar på det.
Vigmostad trur mange har opplevd det som eit kall å drive båten, og fortel at han er einig i at båten er ein god ting å ha. Men han er klar på at ein må sjå situasjonen slik den er no.
– Innimellom må ein vurdere ting på nytt.
Ei kulturendring
Oppe bak brua, rommet der kapteinen styrer, har skipperen sitt eige rom og lugar.
«Los meg, Herre!» står det på veggen.
– Ja, det heng mange slike ord rundt og minner om gammal tid.
Frå vindauge kan ein sjå sjarkar og naust. Går ein nokre tiår tilbake, dreiv dei fleste i denne grenda med fiske. Slik var det langs heile kysten, men det er endra.
– Me innser at interessa for Den Indre Sjømannsmisjonen har minka, seier Gudrun.
Ho legg til at det stadig kjem fleire og fleire kyrkjer og huskyrkjer over alt, og at det kan vere grunnen til at færre går på møta deira.
– Og så har fiskeriet forandra seg mykje. Dei store båtane stoppar ikkje opp, dei går nonstop 24/7, så dei kjem ikkje innom.
På store båtar har fiskarane det dei treng på båten. Der får dei servert mat, dei har lugar og kan leve godt der. Før var det fleire som fiska med sjark, mindre båtar, og desse la gjerne til rundt Betelskipet.
Det kjem nokre frå sjarkane sine, men det er ikkje lenger hovudsakleg fiskarar som kjem, fortel dei.
– Der ikkje hemmeleg at Indre Sjømannsmisjon består av stort sett eldre folk.
Leiter etter moglegheiter
Både detaljane inne i det flytande bedehuset og historiene Gudrun og Kåre deler vitnar om at dette er eit stykke norsk misjonshistorie. Saman med mange andre har Kåre Undal prøvd å finne gode løysingar for skipet.
– Vi har jo tenkt på forskjellige driftsmåtar. Kanskje vi kunne leid ut til kvalsafari oppe i Nord-Noreg, men det er jo i kortare periodar.
Det vil dei tene 20–25.000 kronar på dagleg, fortel han, men forklarar at når ein reknar på utgiftene så er det ikkje nok. Han er engasjert når han snakkar om dei diverse løysningane dei har sett på, men fortel også at det er vanskeleg.
– Det er moglegheiter. Ikkje for å kritisere Den Indre Sjømannsmisjon, men dei har vore litt bakpå i mange år. Dei har ikkje følgt med å nye krav eller dei nye tidene.
– Og dei er eldre. Eg unnskyldar dei også, for det er vanskeleg å følgje med på alt som skjer.
Sjølv om Kåre sjølv er 80 år prøvar han å halde seg oppdatert.
– Sovetime
– Har de gjort noko for å nå unge?
Kåre ristar på hovudet og dempar stemma.
– Der har «Indre Sjø» sovetime, for å sei det enkelt.
Det er tydeleg at han er oppgitt når han fortel om situasjonen.
– Eg har sagt det mange gongar, både på landsmøte og alt, at dei må prøve å få nokre unge som kan vere med og gjere det på sin måte.
– Då kunne dei fått ein glød som dei hadde vitna vidare om.
Men han fortel at han har møtt motstand mot det også.
– Kva er dei motstanden?
– Dei skal ha det slik dei har hatt det. Må ikkje komme her.
Han er mild når han snakkar og fortel at han også forstår at det er vanskeleg å sjå moglegheitene, når dei fleste på møta er eldre.
Håp om ei ny historie
– Du vil ikkje ha ein kopp kaffi? Likar du sjokolade?
Gudrun har sett på ei kanne. Dei har pakka med seg niste og skal nyte skiver med brunost ved mannskapet sitt bord. Samtalen med Vårt Land vekslar mellom gode minner frå fortida, og eit mindre positivt syn på framtida.
– Så det er ei fin historie som kanskje snart tek slutt?
– Ja, vi håpar jo ikkje det.
Kåre fortel at kanskje finst det moglegheiter for å gå vidare til noko nytt. Det er Vigmostad einig i.
– Det er ikkje nødvendigvis slutt sjølv om ein sel denne båten, fortel Vigmostad.
Han ser lyst på ei framtid med ein mindre båt.
– 24 meter er eit magisk tal.
Landsstyreleiaren fortel om korleis krava er mindre, både til mannskap og klassing.
– Mitt håp er at det kan drivast vidare, med ein litt mindre og rimelegare båt; Elieser 7.
Eit dansk håp
Nokre dagar etter intervjuet med Vigmostad ringjer han tilbake til Vårt Land. Saka er i ferd med å verte ferdig skriven, med ei overskrift om at det ser mørkt ut.
Han er ivrig og fortel at søsterorganisasjonen i Danmark, Dansk sjømannsmisjon, har ringt med eit forslag.
– Dei har ein båt som går rundt, den er 24 meter og kostar 800.000 kroner å drifte i året, inkludert 200.000 kroner for vedlikehald.
Danskane har tilbudt at dei kan ha båten i fleire månadar i sommarhalvåret for å reise rundt slik dei har gjort.
– Eg trur det kan bli ei god løysing, at vi deler den, smiler Vigmostad.
Søsterorganisasjonen driv liknande drift som Den Indre Sjømannsmisjonen, men har ikkje like store økonomiske problem. Vigmostad fortel at dei også har ein god gjeng som er veldig glad i det danske skipet, som heiter Bethel.
– Var dette forventa?
– Nei, det var eigentleg litt uventa. Eg trur mange syns det var ein veldig god idé, men vi turde ikkje spørje.
Med ein munter stemme fortel han om det han sjølv tenkjer er den beste løysinga. Han trur at sjølv om mange ber og håpar på Elieser 7, vil mange vere positive til tilbodet.
– Eg trur dei fleste bryr seg om at det skal vere ein båt som reiser rundt og fortel om Jesus.
